Nghĩ về nhạc của Yann Tiersen.
January 26, 2017
Gần đây tôi may mắn mua được vé đến buổi biểu diễn solo của Yann Tiersen, xem như quà sinh nhật tự tặng vậy.
Quả là một điều tuyệt vời, ông chú suốt ngày tôi xem trên Youtube mà không ngờ có ngày được nhìn thấy ngoài đời thật. Tôi nghe nhạc Rock và Electric Pop nhiều hơn, tuy nhiên lại không phải là kiểu người sẽ bỏ tiền đến xem live, vì quá ồn ào, giông bão trong lòng, một mình nghe là được rồi.
Tiersen chơi từng bài trong Eusa, album mới của ông. Đèn tắt, mở đầu là Hent I, một chuỗi chim chóc kêu và tiếng thì thào kể lể của một người phụ nữ bằng tiếng Pháp, tôi không biết tiếng Pháp, cho nên tạm thời chiêm nghiệm cái cảm giác kì diệu khi được nhìn thấy Tiersen chơi đàn trước mắt mình. Người đàn ông khá nhỏ bé, tóc hơi rối, bận quần jeans và áo phông tối màu. Ông khom người, tôi có thể hình dung ra được những ngón tay hơi mũm mĩm, thỉnh thoảng lại nhấn một vài nốt đệm theo tiếng kể chuyện của người phụ nữ. Còn nhớ trong một bài phỏng vấn tôi từng đọc, Tiersen có nói, ông không phải là người viết nhạc phim, những bài hát trong phim Amelie mà Jean – Pierre dùng đều đã được viết cho album của ông từ trước đó một thời gian rồi. Nhưng nghe đi nghe lại thì, bản nhạc nào của ông chú buồn buồn này cũng hợp để làm nhạc phim cả.
Khi những nốt đầu tiên của Pern vang lên, tôi bật khóc, cảm thấy như tự nhiên có một niềm vui đột ngột đến, dồn dập, không kìm lại được. Thực ra thì tất cả những bản nhạc của Yann Tiersen đều khiến người ta muốn khóc.
https://soundcloud.com/yann_tiersen/pern?in=yann_tiersen/sets/eusa-1
Rồi Tiersen chơi Porz Goret, bản tôi thích và nghe nhiều nhất. Âm thanh vọng trong nhà hát mang người nghe đến một chốn nào đấy xa xôi, một nơi như bờ Porz Goret, hẳn là phải thế, hoặc cái ao cạn trong khu vườn để hoang nhà ông ngoại. Tôi nhớ nhà, không phải một nơi chốn cụ thể, tôi không có thứ đó, chỉ một vài gương mặt quen, một ít quang cảnh, một mảnh trong hồn, bỏ qua những điều không hoà hợp, chỉ yên ắng. Từng nốt từng nốt nhạc nhỏ xuống như nước, rộn rạo trong bờ ngực, trào ra ngoài. Có tiếng hít vào thật sâu đâu đó. Không dễ dàng gì nhỉ? chú cũng muốn nói vậy đúng không?
Tôi chợt nghĩ, nếu như mình không ở đây, không ở đây, không ở đây, quá xa, quá buồn. Mà thôi thì dù ở đâu cũng quá xa, quá buồn, là lòng người xa nhau. Lòng mình xa người. “ Mình là thế nào đây nhỉ? suốt ngày chỉ muốn bỏ chạy!”, đến một nơi vắng như bờ Porz Goret, hoặc cái ao cạn trong khu vườn để hoang nhà ông ngoại.
Âm nhạc đúng là thứ có khả năng khiến con người ta nhớ về những thời điểm khác nhau trong đời. Porz Goret có giai điệu tương tự Comptine d`un autre ete, hồi tôi còn đi học, sáng nào cũng đi qua cái hầm nối từ ga Trung Tâm đến trường đại học. Ở đó thỉnh thoảng có một anh nhìn như gốc Ấn, chơi Piano điện tử. Có nhiều người chơi nhạc ở cái hầm đó, nhưng tôi vẫn thích nghe anh ta đàn nhất, ấy mà lần nào cũng phải tỏ ra vội vã vì muộn, lại còn tiếc 15 đô mua CD về nghe, dở hơi thật. Một hôm nọ, anh ta chơi Comptine d`un autre ete, tôi đã vui hết nói, cảm giác như trong ngực nở hoa vậy, vừa đi vừa cười. Biết trên thế giới này có người coi trọng một vài điều giống mình thật là một chuyện kì diệu. Tuy nhiên thì dù vui, và trân trọng, tôi vẫn bị cuốn theo dòng người tấp nập lúc 9 giờ sáng để đi học, và rồi quên bẵng đi. Bây giờ nhớ lại, không biết anh ta còn chơi đàn ở cái hầm ga Trung Tâm hay không? mà có thì không biết bao giờ tôi mới lại đi qua đấy lúc 9 giờ sáng nữa?
https://soundcloud.com/reminiscience/yann-tiersen-comptine-dun-autre-ete-lapres-midi
Đâu đó ở nửa sau của buổi tối, Tiersen chơi Naval, tôi nhớ mang máng thế. Kiểu giai điệu rầu rĩ như người yêu cũ của bạn, dập dềnh níu kéo, day day, dứt dứt. Giống như một màn cãi nhau dài kiểu kịch câm, đầy biểu cảm, nhưng lại chả nên lời, diễn đi diễn lại một vài màn, một vài hợp âm lặp đi lặp lại cho đến kết thúc – một nốt lửng, gọt sắc. Tôi thiếu kiên nhẫn, một vài người ngủ gật.
Gần cuối, Dispute làm tôi thấy yêu đời, một phần có thể là vì cây Melodica khiến tôi nhớ đến hồi bé từng thổi bài “Đội kèn tí hon”. Người phụ nữ bên cạnh đột nhiên ngồi thẳng lưng, vỗ tay rất to, hú một tiếng khe khẽ, tôi bật cười. Có lẽ chị ta cũng thích bản này giống tôi, hay thật, nếu đang ở Hyde Park thì tôi sẽ bắt chuyện. Bài này là một màn giãi bày tâm sự và khiêu vũ với người tình trong tưởng tượng, rồi nói chuyện, rỗi cãi nhau, quan điểm đưa ra, lên giọng, bất đồng ý kiến, lặng dần lặng dần, bỏ đi. Một màn đầy sức sống. Tôi nghĩ thế.
Không biết Tiersen nghĩ gì, trông ông lúc nào cũng buồn, ý tôi là trong những tài liệu có thể nhìn thấy được. Cả một tối ông chỉ lặp lại bốn lần câu “Cám ơn”, đơn điệu đến hài, một người phụ nữ lớn tuổi không nhịn được mà cười rộ lên, vang cả khán đài. Cười sự đơn điệu?.
Tiersen chơi nhạc theo trường phái tối giản, ông bấm một nốt đều đều cả phút đồng hồ, thế mà tim người nghe lại dập dềnh lên xuống. Giống như khi ai đó nhìn chằm chằm vào bạn, hỏi một câu, lặp đi lặp lại cho đến khi tìm ra sự thật, mỗi lần được hỏi, bạn lại chột dạ một lần, nuối tiếc một lần, hồi hộp một lần, bồi hồi một lần.
Ông chú buồn này đứng trên sân khấu một mình, giữa một cây Piano, hai cuộn băng đang chạy, một cây Violin trên sàn, hai cái Piano đồ chơi bé màu trắng. Thỉnh thoảng ông đứng dậy, đổi nhạc cụ, qua bài, tự nhiên, thuần thục, đơn độc một cách thuần thục, đúng như tôi hình dung khi đọc về ông ” Tiersen viết nhạc một mình, biểu diễn một mình”. Nhưng cũng lại thật tình cảm, Tiersen đã quay trở lại sân khấu sau khi buổi biểu diễn (đáng ra đã) kết thúc, bởi khán giả vỗ tay không ngớt suốt nhiều phút đồng hồ sau khi ông bước vào hậu trường. Ông đã quay lại ba lần như vậy. Thực sự tôi than thở trong lòng, ” các người làm ơn để người đàn ông tốt bụng này nghỉ ngơi đi!”. Thật may, sau lần thứ 3 thì đèn nhà hát bật lên ngay lập tức. Buổi biểu diễn chính thức kết thúc.
Tôi ít hiểu về nhạc lý, nghe nhạc chủ yếu theo bản năng và theo đại chúng, nhạc của Yann Tiersen gợi quá nhiều bản năng, thất tình lục dục. Thỉnh thoảng nghe nhạc của ông, tôi lại nhớ một buổi chiều mát trời, hồi tôi còn nhỏ, ngồi cùng một anh bạn khiếm thính, gấp origami. Một chuỗi hoạt động phát ra rất ít âm thanh, nhưng lại cực kì vui vẻ, hạnh phúc, một kiểu hạnh phúc nhẹ nhàng, một kiểu vui vẻ không ồn ào. Cũng không còn nhớ đâu là thật, đâu là tưởng tượng nữa. Âm nhạc của Tiersen đối với tôi là như vậy, một buổi tối vô cùng thoải mái nghe ông chơi nhạc, về nhà ngủ rất ngon.
Nghe Album Eusa: https://soundcloud.com/yann_tiersen/sets/eusa-1
